Türkmenistanyň hemişelik Bitaraplygynyň 30 ýyllyk ýubileý senesi we "Halkara parahatçylyk we ynanyşmak ýyly" diýlip yglan edilen 2025-nji ýyl tamamlanyp barýar. Bu ýylyň netijeleri san görkezijilerinde entek doly jemlenmedik hem bolsa, milli ykdysadyýetiň esasy bölegi we ýurduň strategik resursy bolan nebitgaz pudagynyň ösüşindäki iň ähmiýetli wakalary eýýäm bellemek bolar.
Şu ýylyň dowamynda geçirilen iş maslahatlarynda we Türkmenistanyň Ministrler Kabinetiniň mejlislerinde ýangyç-energetika toplumynyň (ÝET) düzümini kämilleşdirmäge we innowasion ösüşe gönükdirilen energetika strategiýasynyň wajyp ugurlaryna garaldy.
Türkmenistanyň Prezidenti Serdar Berdimuhamedow tarapyndan ÝET-niň öňünde goýlan we 2025-nji ýylda "Türkmengaz", "Türkmennebit" döwlet konsernleri hem-de "Türkmengeologiýa" döwlet korporasiýasy tarapyndan üstünlikli durmuşa geçirilýän strategik wezipeleriň hatarynda täze geljegi uly ýataklary ýüze çykarmak we özleşdirmek, önümçilik kuwwatlyklaryny artdyrmak, uglewodorodlary gazyp almagyň we gaýtadan işlemeniniň möçberlerini köpeltmek, sarp edijileri gaz bilen bökdençsiz üpjün etmek we energiýa göterijileri ygtybarly daşamak, şeýle hem öňdebaryjy nebitgaz kompaniýalary we abraýly maliýe düzümleri bilen işewür gatnaşyklary giňeltmek bar.
2025-nji ýylda giň gerimli halkara taslamalaryň durmuşa geçirilmegi, şol sanda Türkmenistan–Owganystan–Päkistan–Hindistan (TOPH) gaz geçirijisiniň gurluşygy dowam etdi. Bu taslama diňe bir türkmen gazyny Aziýa ýurtlaryna ibermek bilen çäklenmän, eýsem sebitde ykdysady hyzmatdaşlygy, parahatçylygy we durnuklylygy berkitmegiň möhüm faktoryna öwrülmelidir. Şunuň bilen baglylykda, TOPH taslamasynyň bir bölegi bolan "Arkadagyň ak ýoly" diýlip atlandyrylan Serhetabat–Hyrat ugrunyň nobatdaky tapgyryna badalga berilmegi ýylyň ähmiýetli wakasy boldy.
Türkmenistanyň Halk Maslahatynyň Başlygy Gurbanguly Berdimuhamedow simwoliki ýagdaýda taslamanyň owgan böleginde kebşirleýiş işlerine badalga berdi. Gahryman Arkadag dabaraly çärede eden çykyşynda bu taslamanyň durmuşa geçirilmegine Owganystanyň raýatlarynyň hem çekiljekdigini, onuň doly amala aşyrylmagynyň bolsa täze iş orunlaryny döretmäge mümkinçilik berjekdigini belledi. Mundan başga-da, Owganystana geljek ýyllyk girdeji ortaça 1 milliard ABŞ dollaryndan gowrak bolar, bu bolsa ikitaraplaýyn gatnaşyklara we tutuş sebitiň ösüşine oňyn täsir eder.
Garaşsyz Türkmenistanyň energetika strategiýasynyň esasy ugurlarynyň biri hem türkmen energiýa göterijilerini daşarky bazarlara çykarmak bolup galýar. Bu mesele ýokary we beýleki derejelerdäki duşuşyklaryň we gepleşikleriň dowamynda birnäçe gezek gozgaldy.
Meselem, Türkmenistanyň Prezidenti Serdar Berdimuhamedowyň Italiýa bolan resmi saparynyň çäklerinde, 25-nji oktýabrda Rimde iki ýurduň işewürlik toparlarynyň 150-den gowrak wekilini birleşdiren Türkmen-italýan biznes-forumy geçirildi. Döwlet Baştutany öz çykyşynda Türkmenistanyň energiýa göterijilerini ibermegiň günbatar ugrunyň geljegine garaýandygyny belläp, italýan hyzmatdaşlary bilen çuňňur gaýtadan işlemek we ýokary goşulan bahaly önümleri eksport etmek ulgamynda anyk gepleşiklere taýýardygyny nygtady.
Ýylyň dowamynda Hazar deňziniň türkmen bölegindäki ýataklary, şeýle hem gorlary 27,4 trillion kub metr diýlip bahalandyrylýan dünýäniň iň uly gury ýer gaz ýatagy bolan "Galkynyş" ýatagyny senagat taýdan özleşdirmek işleri dowam etdirildi.
"Türkmennebit" döwlet konserniniň burawlaýjylarynyň uly üstünligi hökmünde "Uzynada" ýatagynda çuňlugy 6 830 metr bolan, gije-gündizki debiti 70 tonna nebit kondensaty we 75 müň kub metr tebigy gaz bolan täze guýynyň ulanmaga berilmegini görkezmek bolar. Bu guýynyň Halkara parahatçylyk we ynanyşmak ýylynyň başynda işe girizilmegi aýratyn bellenilmäge mynasypdyr.
Türkmen geologlary tebigy baýlyklaryň täze ýerasty gorlaryny ýüze çykarmak boýunça işjeň işleri dowam etdirdiler. Ýurduň welaýatlarynda geçirilen seýsmiki barlaglaryň netijesinde birnäçe geljegi uly düzümler tapyldy. Şeýle hem iýul aýynda "Türkmennebit" döwlet konserniniň Türkmenbaşydaky nebiti gaýtadan işleýän zawodlar toplumynyň Kenar nebit önümlerini saklaýyş we ugratma kärhanasynyň üçünji nebit guýma gämiler duralgasynyň ulanmaga berilmegi möhüm waka boldy.
Türkmenistanyň halkara klimat borçnamalaryna, şol sanda Metan zyňyndylaryny azaltmak boýunça Global borçnama ygrarlylygynyň aýdyň mysaly hökmünde "Derweze" gaz kraterinde zyňyndylary azaltmak boýunça geçirilen işleri görkezmek bolar. 2025-nji ýylyň iýun aýynda krateriň gaz bilen iýmitlenmeginiň ep-esli azalandygy barada habar berildi, munuň özi ýangynyň güýjüniň peselmegi we "Capterio" kompaniýasynyň garaşsyz hemra maglumatlary bilen tassyklanýar.
Ýurdumyzyň ÝET-ni öňe sürmekde we halkara hyzmatdaşlygy ösdürmekde ýöriteleşdirilen sergiler we maslahatlar däp bolan uly orny eýeleýär. 2025-nji ýylda Türkmenistan ýurduň içinde we daşynda birnäçe möhüm halkara forumlara işjeň gatnaşdy.
23-24-nji aprelde Kuala-Lumpurda geçirilen TEIF 2025 Türkmenistanyň ykdysadyýetine daşary ýurt maýa goýumlaryny çekmek boýunça halkara forum esasy wakalaryň biri boldy. Forum 42 ýurtdan 470-den gowrak gatnaşyjyny birleşdirdi we ýurduň maýa goýum mümkinçiliklerine bolan ýokary halkara gyzyklanmasyny tassyklady. Onda 20-den gowrak maýa goýum taslamasy, şol sanda NGIZ-leri döwrebaplaşdyrmak, gaz gaýtadan işleýän toplumlary gurmak, Hazar sebitiniň täze bloklaryny özleşdirmek we gaýtadan dikeldilýän energetikany ösdürmek baradaky taslamalar hödürlendi.
Şeýle hem QACIS 2025, TESC 2025 halkara maslahatlary, Türkmenistanyň ADIPEC-2025-e gatnaşmagy, "Türkmenistanyň nebiti we gazy – 2025" XXX halkara maslahatynyň we sergisiniň geçirilmegi, şeýle hem Germaniýada "Türkmenistanyň ykdysadyýet günleri" forumi möhüm wakalar boldy. Bu forumda ýewropaly hyzmatdaşlar bilen sanly tehnologiýalary, SCADA ulgamlaryny we "akylly" hasaplaýjylary ornaşdyrmak ýaly hyzmatdaşlyk meseleleri ara alnyp maslahatlaşyldy.
Halkara hyzmatdaşlygyň berkeýändiginiň ýene bir subutnamasy hökmünde Aşgabatda Abu-Dabiniň Milli nebit kompaniýasynyň (ADNOC) edarasynyň açylmagyny görkezmek bolar. 2025-nji ýylda kompaniýa "Petronas" we döwlet konsernleri bilen bilelikde Hazar deňzindäki "1-nji bloky" özleşdirmek boýunça strategik ylalaşyk baglaşyp, Türkmenistandaky işlerini giňeltdi.
Şeýlelikde, 2025-nji ýylda Türkmenistanyň ýangyç-energetika toplumy durnukly we yzygiderli ösüşi, "2022–2052-nji ýyllarda Türkmenistany durmuş-ykdysady taýdan ösdürmegiň Milli maksatnamasynda" göz öňünde tutulan wezipeleriň üstünlikli amala aşyrylýandygyny görkezdi we Watanymyzyň mundan beýläk-de gülledip ösmegine hem-de halkymyzyň abadançylygyna uly goşant goşdy.
Çeşme: "Nebit-gaz" gazeti
