Seýdiniň nebiti gaýtadan işleýän zawodynyň taryhy — bu giň göwrümli gurluşygyň ýyl ýazgysy bolup, ägirt uly senagat desgasyny döreden adamlaryň zähmetiniň taryhydyr. W.Bagrowyň “Nebitgurluşygyň 20 ädimi” atly dokumental kitapçasynda ähli işleriň nähili başlanandygyny arhiw maglumatlary arkaly görkezýär.
Täze zawod gurmak baradaky pikir 1960-njy ýyllaryň ortalarynda döräp başlady. 1965-nji ýylda meýdan saýlamak boýunça ýörite topar döredildi. TSSR-iň Gosstroýynyň başlygy W.W. Abramowyň ýolbaşçylygynda birnäçe ýer öwrenilip, häzirki Türkmenabat şäheriniň demirgazyk-günbatar tarapynda 80 km uzaklykda ýerleşýän 3-nji meýdan saýlanyldy. Bu ýer demir ýoluna we Amyderýa derýasyna ýakynlygy, ýer gurluşynyň amatlygy we geljekde giňemek mümkinçilikleri bilen tapawutlanýardy.
Tehniki-ykdysady esasda 1980-nji ýyla çenli nebit önümçiligi boýunça 25 million tonna çenli ýetmegi ähtimallygy barada çaklamalar merkezi faktor hökmünde görkezildi. Taslama 1970-nji ýylyň 12-nji fewralynda tassyklanyldy. 23-nji fewralda ministrligiň buýrugy çykarylyp, 1970-1971-nji ýyllarda işlere badalga bermek üçin işe giriziş toplumy we iş çyzgylary taýýarlamak tabşyryldy.
Gurluşyk agyr şertlerde başlandy. 1971-nji ýylyň başynda, 4 gün geçensoň, Şagal diýen ýerde ilkinji taýak ýere kakyldy. Suratda I.A. Aganow (çepde) we gurluşyk toparynyň ýolbaşçysy N.G. Sapožkow (ortada) görkezilýär. 15-nji fewralda gurluşygyň başlygy Nikolaý Sergeýewiç Pastuhowyň ýolbaşçylygynda resmi direktorat işläp başlady, 4-nji aprelde maliýeleşdiriş açyldy.
Ilkinji direktorat Türkmenabat şäherinde, bir gatly binada ýerleşýärdi. 1972-nji ýylyň oktýabrynda işgärleriň sany 20-den geçdi, hasapçylar bölümi, üpjünçilik we gurluşyk-enjam bölümleri işläp başlady. Logistika çylşyrymly bolupdy: inženerler we baş plançylar her hepde 1000 km çenli ýol geçýärdi, enjamlar bolsa Zergär bekedinden getirilýärdi. 1973-nji ýylyň 1-nji fewralynda direktorat juda sowuk howa we ýyladyşyň ýokdugyna garamazdan, Türkmenabatdan gurluşygy gutarmadyk guramaçylyk edarasynyň binasyna göçdi.
Taryh sahypasynda ilkinji gurujylaryň atlary galdy: brigadir N.S. Filonow, direktor R.A. Muratow, onuň orunbasarlary W.S. Çuguýew we R.Ýa. Senkina, baş inžener H.M. Jamaldyýew we beýlekiler. Gurluşykda GDR-den (Marko Frank) we ÇSSR-den gelen daşary ýurtly hünärmenler hem işleşipdiler.
Zawod bilen bilelikde şäher hem ösüp başlady. Suratlaryň birinde Seýdi şäheriniň ilkinji jaýy görkezilýär. Ilkinji ýaşaýyş jaýlarynyň ýanynda mekdep we beýleki desgalaryň gurluşygy başlandy. Şeýlelikde, çölüň ortasynda täze senagat merkezi we onuň gurujylary üçin şäher kemala geldi.
Daniýarowa Adalat,
“Türkmennebit” DK-niň SNGIZ-nyň Işgärler bölüminiň başlygynyň orunbasary
